Bişməcə əlehinə hansı vasitəni seçmək olar?
Məzmun cədvəli:
- Bişməcə əlehinə məlhəm
- Bişməcə əlehinə krem
- Talk pudrası
- Yağ
- Xalq təbabəti
- Qulluq və müalicə
Uşaqların dərisi böyüklərin dərisindən fərqlidir: incədir və xarici təsirlərə o qədər də davamlı deyildir, buna görə xüsusi qulluq tələb edir. Körpənin dərisinə düzgün qulluq etsəniz də, bişməcə yarana bilər - nəmlə təmasda olan yerlərdə iltihab sahələri və və ya uşaq bezi ilə sürtünmə nəticəsində. Bişməcənin qarşısını almaq və ya onların sağalmasını sürətləndirmək üçün yoluxucu fəsadları aradan qaldırmaq üçün xüsusi vasitələr tələb olunur1.
Bişməcə əlehinə məlhəm
Məlhəmlər iltihabı azaldan və dərini bərpa edən aktiv maddələrdən ibarətdir. Ayrıca, məlhəmlər yağ əsaslıdır, da aktiv maddənin dərinin dərinliyinə nüfuz etməsinə və səthində qoruyucu bir təbəqə yaratmasına kömək edir. Bütün məlhəmlər sıx konsistensiyaya malikdir, buna görə aktiv komponentlə uzun müddət əlaqəni təmin edir və dərini uşaq bezi ilə sürtünməsini azaldır. Bu xüsusiyyətlər sayəsində məlhəmlərin köməyi ilə bişməcəni həm müalicə etmək, həm də yaranmasının qarşısını almaq olar2.
Bişməcə əlehinə ən etibarlı məlhəm - provitamin B5 və yüksək konsentrasiyalı lanolin ehtiva edən Bepanten məlhəmidir3. Dərinin daha dərin qatlarına nüfuz edən Provitamin B5, tez bir zamanda B5 vitamininə (pantoten turşusu) çevrilir. Hüceyrə bölgüsünü stimullaşdırır, yaraların sağalmasını təmin edir, iltihabla mübarizə aparır və dərinin əsas komponenti olan kollagen liflərini gücləndirir4. Lanolin, provitamin B5-in dəriyə keçməsinə xidmət edir və səthində nəmlə təmasa5, bez altında isə nəcis və sidiklə qıcıqlamasına mane olan təbəqə yaradır. Lanolinin vacib xüsusiyyətlərindən biri, vazelindən fərqli olaraq, hava mübadiləsinə mane olmayan nəfəs ala bilən bir təbəqə yaratmaq qabiliyyətidir ki, bu da körpənin tam formalaşmamış dərisi üçün son dərəcə vacibdir. Təsdiqlənmiş yüksək təhlükəsizlik profilinə sahib təbii hipoalerqen tərkib, yeni və erkən doğulmuş körpələrdə belə bişməcənin müalicəsi üçün Bepanten məlhəmindən istifadə etməyə imkan verir6.
Bişməcə əlehinə krem
Kremlər yüngül tekstura ilə məlhəmlərdən fərqlənir, çünki onlar yağ və suyun emulsiyasıdır. Onlar daha sürətlə hopulur, lakin məlhəm kimi eyni maddələri ehtiva etsələr də, belə güclü və qalıcı bir təsirə malik deyillər. Buna görə uşaq kosmetik kremləri, ümumiyyətlə bişməcənin qarşısını almaq üçün istifadə olunur və mağazalarda satılır, körpələr üçün məlhəmləri yalnız apteklərdən tapmaq olar7.
Talk pudrası8
Talk pudrası - əsasən talk və nişastaya əsaslanan toz vasitəsidir. Onların əsas funksiyası nəmin udulmasıdır, dəri ilə təmasda iltihaba səbəb olur. Pudraların çoxu bişməcənin qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulub, lakin bəzən onlara bitki mənşəli ekstraktlar, iltihaba və ya antibakterial komponentlər əlavə edirlər. Bu vəziyyətdə, onları dəri xəstəliklərinin müalicəsində də istifadə edirlər. Pudra, səhər və axşam istifadə olunur, təmiz, quru dəri üzərinə nazik qat tətbiq olunur və zərurət yarandıqda daha tez-tez istifadə olunur.
Axır vaxtlar, körpələr nəfəs aldıqda pudranın orqanizmə daxil olma ehtimalı yüksək olduğu üçün, pediatrlar tərəfindən pudraların məqsədəuyğunluğu müzakirə edilir9. Bundan əlavə, pudra dərinin bütün səthini etibarlı qoruma təmin etmədən, qatların dərin hissələrində toplanır. Pudraları dərini etibarlı şəkildə qoruyan məlhəmlərlə əvəz etmək tövsiyə olunur10. Həm kremdən, həm də pudradan eyni zamanda istifadə edərkən, talkın kremdən suyu çəkə biləcəyini xatırlamaq lazımdır və hər iki vasitə təsir göstərməyəcək.
Yağ
Yağlar tez-tez körpənin dərisini qorumaq üçün istifadə olunur: nəmləndirir və qidalandırır, yaraların sağalmasına kömək edir. Vazelin yağı və ya müxtəlif növ bitki yağları (zeytun, çaytikanı) uşaqlar üçün uyğundur. Yağlar 15 dəqiqə qaynadılır, sonra otaq temperaturuna qədər soyudulur və dəriyə tətbiq olunur11. Vazelin yağı hipoallergen hesab olunur, bitki yağlarına allergik reaksiyalar mümkündür12.
Yağların quru dəriyə tətbiq edilməsi tövsiyə olunur. Səthində iltihab və ya maye yaranarsa (eksudat), yağ sağalmanı yavaşlada bilər - hava mübadiləsini gecikdirən yağlı təbəqə ayrılanın buxarlanmasının qarşısını alır. Yoluxucu fəsadlarda yağlardan istifadə etmək arzuolunmazdır, çünki yağ qatının altındakı mikroblar və göbələklər daha da aktiv çoxalır. Ancaq yağ quru dərini nəmləndirmək üçün uyğun gəlir və daha sürətli bərpa olunmasına kömək edir13.
Xalq təbabəti14
Bişməcənin müalicəsi və qarşısının alınması üçün çoxsaylı xalq təbabəti reseptləri var:
- Dəfnə yarpağı, palıq qabığı, yatıqqanqal, çobanyastığından hazırlanmış həlimi silmək üçün istifadə olunur və bişməcə üçün kompresslər, suya əlavə olunur. Dərinin qoruyucu xüsusiyyətlərini artırır və iltihabla mübarizə aparırlar. Bitkilər ayrıca dəmlənə bilər və ya birlikdə qarışdırıla bilər.
- Pudralar əvəzinə xalq təbabəti kartof, qarğıdalı nişastası və ya ələnmiş un ( ən yaxşısı qarabaşaq) tövsiyə edir. Kosmetik vasitələrdən fərqli olaraq, onların tərkibində heç bir əlavələr yoxdur - nə zərərli, nə də faydalı.
- Dərini diş pastası ilə qurutmaq mümkün: pastanı su ilə qarışdırılır və dərinin iltihablı bölgəsinə tətbiq olunur, 15-20 dəqiqə qalır, sonra palıq qabığı və ya yatıqqanqal həlimi ilə yuyulur.
- Tozağacının tumurcuqları əzilir və vazelin ilə qarışdırılır və bişməcə əlehinə istifadə olunur.
- Bağayarpağı və ya polypodiophyta şirəsi iltihablanmış dəriyə tətbiq etmək tövsiyə olunur.
Xalq təbabətində spirtlı nastoykalar və ya bal ilə reseptlər var - körpənin həssas dərisində yanığın olmaması üçün onlardan istifadə etməmək daha yaxşıdır. Başa düşmək vacibdir, ev müalicə vasitələri kliniki cəhətdən sınaqdan keşmədikləri üçün, onların effektivliyi və təhlükəsizliyi öyrənilməmişdir. Məsələn, otlar təbii və zərərsiz olaraq bölünür, fərdi keçirməməzlik halında allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Buna görə, uşağın sağlamlığını xalq təbabətinə etibar etməzdən əvvəl, pediatrla məsləhətləşmək daha yaxşıdır.
Qulluq və müalicə
Bişməcənin qarşısını almaq üçün körpə dərisinə düzgün qulluq təmin etmək lazımdır. Bunun üçün bir sıra sadə qaydalara əməl etmək kifayətdir15:
- Hər defekasiyadan sonra uşağı yumaq və ya spirtsiz və aromatizatorsuz nəm salfetlər ilə dərini təmizləmək lazımdır16;
- Su prosedurlarından sonra dərini kağız dəsmal və ya pambıq parça ilə yumşaq bir şəkildə qurutmaq lazımdır, zədələməmək üçün sürtmək olmaz;
- Hava hamamları təşkil etmək lazımdır - onlar dərinin qoruyucu xüsusiyyətlərini artırır və isti və nəm bir mühitə "üstünlük verən" mikroblarla mübarizə aparmağa kömək edir;
- Uşaq bezlərini gün ərzində ən azı 2-3 saatda və gecə 1 dəfə dəyişdirmək lazımdır ki, sidikdə olan ammonyak, qıcıqlanma və iltihaba səbəb olan digər məhsullar dəriyə təsir göstərməsin;
- Dərinin nəfəs alması və sürtünmədən əziyyət çəkməməsi üçün təbii parçalardan tikilmiş paltarları seçmək daha yaxşıdır;
- Hər dəfə bez dəyişdirdikdə qalın bir təbəqə ilə bariyer məlhəmləri tətbiq etmək – nəcis və sidiklə təmasın qarşısını alır, bez və geyim ilə dəri sürtünməsini daha da azaldır.
Bişməcənin ilkin mərhələlərində müalicəsi dəriyə hərtərəfli qulluq və zədələnmiş ərazinin səthində sabit qoruyucu təbəqə yaradan, dəriyə daha dərindən nüfuz edən və daha yaxşı bərpa edən xüsusi məlhəmlərin istifadəsini ehtiva edir. Dərini qurutmaq üçün palıd qabığı, çobanyastığı, yatıqqanqalın həlimini və ya kalium permanganatın zəif məhlulunu istifadə etmək olar. Spirtli dezinfeksiyaedici məhlullar körpələr üçün qəti qadağandır17.
Düzgün qulluq və müalicəvi məlhəmdən istifadə etdikdə, bişməcə bir neçə gündən sonra təmizlənə bilər. Doğru vasitə barədə məsləhət almaq üçün həkimə müraciət etmək olar. 2-3 gün ərzində heç bir müsbət dəyişiklik olmadıqda, digər xəstəlikləri və ya yoluxucu fəsadları istisna etmək üçün həkimə müraciət etmək mütləqdir18.
İnfeksiya olduqda patogenə qarşı spesifik terapiya tələb olunur: bakterial fəsadlar üçün - antibiotiklər, göbələk fəsadları zamanı – göbələk əlehinə vasitələr. Adətən onlar məlhəm şəklində istifadə olunur, yalnız ağır hallarda, tablet və ya iynələr təyin olunur. İrinli elementlər tərkibində spirt olmayan antiseptiklərlə əlavə müalicə olunur. Fəsadlı bişməcəni necə müalicə etmək olar, həkim lazımi müayinədən sonra deyəcəkdir. Antibiotiklər və antimikotiklər ilə fəsadların müalicəsini tamamladıqdan sonra sağalmanı sürətləndirmək və bununla da iltihab prosesinin yenidən başlamasının qarşısını almaq üçün Bepanten məlhəminin istifadəsinə yenidən qayıtmaq olar19.
1. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq, 2015, №1, s. 5-18.
2. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq. - 2015. - №1. - с.5-18.
3. İstifadə təlimatlarına əsasən, BPN məlhəminin tərkibindəki lanolin 250 mq köməkçi maddə kimi təqdim edilib.
4. Ebner F., Heller A, Rippke F, Tausch I. Dəri xəstəlikləri zamanı dekspantenolun yerli tətbiqi. Am J Clin Dermatol. 2002;3(6):427-33.
5. Flesch P., Satanove A, Brown CS. Yerli agentlərin dəri vasitəsilə sorulmasının və insan dərisinə göstərdiyi kimyəvi təsirinin tədqiq edilməsi metodları. J Invest Dermatol. 1955 Nov;25(5):289-300.
6. Təsadüfi seçimlərlə, 62 yenidoğulmuşun iştirakı ilə həyata keçirilmiş müqayisəli tədqiqatda profilaktik məqsədlərlə Bepantenin təyin edildiyi (n=40) uşaqların heç birində yan təsirlər müşahidə olunmamışdır. Q.V. Yatsık, Y.S.Akoyev Yenidoğulmuşların dərisinə qulluq üzrə D-pantenol Consilium medicum əsaslı müxtəlif vasitələrin kliniki effektivliyi. Əlavə // Pediatriya. 2004. №6 (2).
7. Zaytseva O.V. Müxtəlif yaşda olan uşaqların dərisinə qulluq: hər bir pediatr nəyi unutmamalıdır // Pediatriya. – 2014. – №2. – s.13-15.
8. Tliş M.M. Dermatologiyada xarici terapiya»: tədris- metodiki vəsait, Krasnodar, Kuban Dövlət Tibb Universiteti APT DBTM Rusiya Səhiyyə və sosial inkişaf nazirliyi, 2011. – s. 33.
9. Federal klinik tövsiyələr. Dermatovenerologiya 2015: Dəri xəstəlikləri. Cinsi yolla ötürülən infeksiyalar. — 5-ci buraxılış, təkrar işləmə və əlavə — М.: İşgüzar ekspress, 2016. — s. 340.
10. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq. - 2015. - №1. - s. 5-18.
11. Tliş M.M. Dermatologiyada xarici terapiya»: tədris- metodiki vəsait, Krasnodar, Kuban Dövlət Tibb Universiteti APT DBTM Rusiya Səhiyyə və sosial inkişaf nazirliyi, 2011. – s. 33.
12. Araviyskaya Y.R., Sokolovski Y.V., Baxtina S.M., Pçelintsev M.V. Qlükokortikosteroid preparatlarda əsasın oynadığı rol // Dermatologiya və venerologiya xəbərləri. – 2010. - №2. – s. 64–70.
13. Federal klinik tövsiyələr. Dermatovenerologiya 2015: Dəri xəstəlikləri. Cinsi yolla ötürülən infeksiyalar. — 5-ci buraxılış, təkrar işləmə və əlavə — М.: İşgüzar ekspress, 2016. — s. 340.
14. Ujeqov Q. N. Rəsmi və xalq təbabəti. Ən ətraflı ensiklopediya. — M.: Eksmo nəşriyyat, 2012. — s. 390-391.
15. Bokova T.A., Maslikova Q.V. Uşaqlarda bələk (uşaq bezi) dermatiti - "PEDİATR TƏCRÜBƏSİ" profilaktikaya və müalicəyə yanaşma; sentyabr; 2016; səh. 42-44.
16. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq. - 2015. - №1. - s. 5-18.
17. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq. - 2015. - №1. - s. 5-18.
18. Federal klinik tövsiyələr. Dermatovenerologiya 2015: Dəri xəstəlikləri. Cinsi yolla ötürülən infeksiyalar. — 5-ci buraxılış, təkrar işləmə və əlavə — М.: İşgüzar ekspress, 2016. — s. 341.
19. Vasilyevski İ.V. Yenidoğulmuşlarda və körpələrdə dəri baxımının optimallaşdırılması / Beynəlxalq araşdırmalar: klinik təcrübə və sağlamlıq. - 2015. - №1. - səh.5-18.